DE OPNAMES, DE VERTELLERS en VERHAALSTIJLEN

LIMBURGSE STREEKTAAL

De spontaniteit en het ongebonden, vrije karakter en net ook dat warm gevoel van eigenheid en gebondenheid die ze oproepen, maakten dat dialecten me als kind al aantrokken. Ik had een passieve kennis van het dialect dat de meeste volwassenen nog spraken toen ik kind was. Het actief spreken als kind werd ontmoedigd

Als jonge dialectliefhebber heb ik het me bewust eigen gemaakt om de taal van mijn grootouders en dorpsgenoten te spreken, waartussen toch enige verschillen

De bewustwording van het eigen dialect groeit naarmate de kennis van andere streektalen. Dit zette me aan om te gaan ijveren voor de erkenning en rechtzetting van foute taalpolitiek in het verleden en dit voor de verscheidenheid aan Limburgse dialecten in het bijzonder

 

AUDIO-OPNAMES

In een tijd dat er een opmars was van publicaties van dialectwoordenboeken, begon ik aan het project omdat ik als jonge en beginnend dialectspreker maar al te goed besefte dat dialectteksten pas juist kunnen gelezen worden als de kennis van de verschillende klanken er is die met bepaalde leestekens worden weergegeven (zie SPELLING).

Ik besloot om audio-opnames te gaan maken om enerzijds de verscheidenheid aan Limburgse dialecten  vast te leggen en anderzijds wilde ik verhalen en volkskundige anekdotes verzamelen over de tijd waarin mijn grootouders leefden als kind en jong-volwassene, de jaren '20 en '30 van vorige eeuw.

De meeste opnames werden (tot nu toe) door mezelf gemaakt tussen 1999 en 2020.

 

De opnames zijn beschermd door de naburige rechten van de producent. De vermogensrechten, de reproductierechten, het recht van mededeling aan het publiek behoren enkel toe aan mezelf.

Zonder mijn toestemming mogen digitale exemplaren niet verspreid worden. Alle vormen van kopie vallen onder de naburige rechten: definitieve of tijdelijke, volledige of gedeeltelijke, kopieën gemaakt om te verkopen of gratis te verspreiden, kopieën voor een derde of voor zichzelf (met uitzondering van de privékopie en de andere uitzonderingen opgenomen in boek XI, titel 5 WER)

 

DE SPREKERS

Meestal ging ik bij mensen van de oudste generatie op bezoek. De meeste sprekers zijn geboren tussen 1910 en 1940. Niet alleen voor het vinden van "de betere dialectsprekers" maar ook omdat dit voor beoogde volkskundige thema's een must was. De opname werd haast altijd bij de spreker thuis gemaakt.

Naar heel wat sprekers werd ik doorverwezen omdat ze reeds bekend waren om hun engagement voor het behoud van de lokale taal, dit als auteur van het dialectwoordenboek of andere literaire publicaties of als iemand met een bijzondere voorliefde voor zijn geboortedorp, als lid van heemkunde- of dialectvereniging, als cabaretier, toneelspeler of volkse verteller...  

 

OPGEPOETST

Haast alle opnames werden "opgepoetst": zo werden achtergrondruis en andere storende geluiden weggewerkt, maar ook versprekingen en hinderende 't-geluiden' bij zeer oude sprekers werden zoveel mogelijk weggelaten. Lange pauzes of aarzelingen werden eveneens ingekort.

Wetend dat dit afbreuk doet aan de authenticiteit van de opname, heb ik er toch voor gekozen om hier de nodige tijd en zorg aan te besteden. Geenszins werden de opnames zo geknipt dat een verhaal werd vervormd, uit zijn context werd getrokken of de taal werd vervalst. Langere opnames werden in korte fragmenten geknipt en ingedeeld per thema.

 

THEMA'S

De interesse voor volkskunde en heemkunde staat uiteraard niet los van die voor de lokale taal. Ik vroeg de sprekers om te vertellen over hoe het leven was in hun dorp vóór W.O. II en vroeg in het bijzonder naar dat wat in het sociaal-cultureel leven helemaal anders was

 

Ook ging ik specifiek op zoek naar volkskundige informatie uit een bepaald dorp, om aan de lokale dialectspreker voor te leggen met de opdracht deze Nederlandse tekst vrij om te zetten naar het dialect

In de archieven van de bib te Hasselt, afdeling Limburgensia, vond ik heel wat info over oude, haast vergeten volksgebruiken, -tradities en -verhalen

Omdat oude sagen en legendes me persoonlijk boeiden, maar deze veelal door de oudste generatie ook niet meer gekend waren aangezien het geloof erin nog van voor hun tijd was, haalde ik deze vanonder het stof. Hiervoor kon ik met toestemming van de feitelijke auteurs de ongepubliceerde licentiaatsverhandelingen volkskunde inkijken die in de archieven van de afdeling Volkskunde van de KU Leuven werden bewaard. Later werden deze verhalen online gepubliceerd in de Volksverhalenbank

Kijk hier voor de indeling van de opnames per thema (hier wordt momenteel nog aan gewerkt)

 

NAAMSVERMELDING

In mijn jeugdige naïeve veronderstelling dat ik snel met een uitgave zou kunnen komen, had ik de sprekers beloofd hen op de hoogte te houden van enige vorm van publicatie. De tikkende klok maakte dit dikwijls niet meer mogelijk. Aanvankelijk was een "CD-reeks met boek" de beoogde realisatie

Omdat tenslotte toch de vele vertellers samen dit project realiseerden en hen zeker ook eer en dank voor medewerking toekomt, beloofde ik hen de vermelding van hun naam en ook lokale dorpsnaam, waarnaar ik steeds vroeg. Indien sprekers anoniem wensten te blijven, zijn enkel initialen en geboortejaar vermeld

Wanneer er over het vertelde, de inhoud an sich, gegronde klachten zijn (ik denk aan laster) dan kan men dit best melden via contactgegevens opdat dit verwijderd kan worden. Er werd door mezelf echter zeer nauw op gelet dat dit niet het geval zou zijn

 

VERHAALSTIJLEN

SPONTANE 

Veelal werd 'onvoorbereid' en 'spontaan' over het leven van vroeger verteld.
'Onvoorbereid en spontaan' dienen hier genuanceerd te worden. Uiteraard kwam een eigenaardige, vreemde man op bezoek waarvan men al dan niet al enige tijd op voorhand wist dat deze een dialectopname zou komen maken. Soms nodigde de verteller dorpsgenoten uit en werd een gesprek tussen hen opgenomen. 

 

Sommige mensen zijn geboren vertellers, anderen wat meer terughoudend. Zij waren zeker zo bereid om mee te werken en wisten Nederlandse verhalen en anekdotes om te zetten naar het dialect om nadien in te spreken

 

VOORDRACHT van een gedicht, verhaal of anekdote, meestal op papier gezet

 

INSPREKEN van een door de verteller naar zijn dialect omgezette Nederlandstalige tekst die werd uitgeschreven met als hoofddoel de uitspraak van de dialectklanken vast te leggen