KLINKERS

LANG

VOORBEELD

KORT

VOORBEELD

[u]

BOER

Moer (muur) - groët (Truierlands)
Hoês (huis)

OE

BOEK

groet (Demerkempens groot)

OO

[o] [ʊ]

[oː] GROOT - BOOM - MOLEN

[ʊː] DOOR

Book (~AN OE)

Groot/groôt (Tongeren-Riemst: groot)

Ó

MOT (Fr)

Bók (~AN OE)
Kómme (komen)

ÔÔ

Hôôs (Hechtels huis)
Ôôf (Spouwens af)

O

BOL

 

AO

[ɔ] - [ɒ]

BALL (Eng)

Taol (Truidens taal)

Ò

LOCK (Eng)

ÀÀ

[ɑ]

CAR (Eng)

Tààl (Zonhovens)
Kààd (Truidens koud)

A

MAN

AA

[a]

TAAL
STRAAT

Kaad (Zonhovens koud)

Á

Man (Dts)
HANDJE

ÁÁ

Háás (Truidens huis)

UU

[y]

MUUR - VUUR

Buur (Opitter boer)

UU

FUUT

EU

[ø] 

REUS
Meule, greun (molen, groen)

Ú

stún (Tongers staan)

EU

[ʏ]

BEURT
veur, nateur

U

PUT

ÈÙ

[œ]

Ùì

[ə]

FREULE

HURT (Eng)

èù - motèùr, dirrectèùr (Franse leenwoorden)
vèùle (Zelems veulen) - vèùl (Eisdens veel)
krèùs (Truidens)

äö - als *morf. umlaut: sjäöp, räör, däög (schapen, wielen, dagen)

ùì - hùìs (Beringen), krùìs (Zonhoven)

Ù

Ë

stuff [ʌ] (Eng)

ö (als *morf. umlaut): bös (bossen)

Nerd, learn [ə] (Eng)
ù (minder gesloten u): pùt
¨ (als *bijklank: ziën)
e  het, de, talen / den (als lidwoord)
ë  bëdelen, bedëlen, ër (hij)
'   't, 'ne, z'n, 'r (er)
ij  -lijk: gemäkkelijk (West-Limburgs)

[i]

BIER

IE

BIET

ee

[eː]

BEEST

ee

[ɪ]

BEER
Beer (bier)

Í

I

BIT
wítte (Nerem)

witte (Zonhoven)
gemäkkelik
(Centraal en Oost-Limburgs)

[ɛ-]

AIR (Am. Eng)

ìj - Tìjd (Zolder)
eì - peìrd (xxx)

È

Sechs (D)

è - trèkke (Zonhovens) / vèt, mèt
ì - heë ìs góan vìsse

ÈÈ

[ɛ]    

SCENE (Fr) - MAN (Eng)

Tíjd (Sint-Truiden)
pèèrd (xxx)
lève

E

PET

ä - als *umlaut:
bäkske, bäk, hännig
e - lekke (Zonhovens)

AE

[æ]

ASKED (Am. Eng)

paerd (Hechtel)
naet (Val-Meer)
thaes (Nieuwerkerken)
klaen (Halen)

É

déh (Overpelts dat)
és (Mopertingen als)

BIJKLANKEN (NASLAG) 

Umlaut-teken bovenop laatste letterteken (bij neutrale naslag; eventueel te vervangen door accent aigu [´] indien naslag meer open)

OË groët (Uikhoven) - OÉ/OEA stroét, groeat (Boorsem) - OÖ stroöt (Zonhoven strot) - OÓ/ÓA stróat (Zonhoven: straat) - ÓÜ* blóüd (Hasselts bloed)

ÔÖ hôös (Zonhovens: huis) - AÖ haös (Genk haas) - AÓ haós (Piringen huis)

ÀÄ hàäs (Zonhoven haas, Membruggen huis) - AÁ laát (Hechtel), aách (Zutendaal ook)

UÜ gruüt (Meeuwen) - EÜ heüre (Piringen) - ÈÜ hèüs 

IË biës (Dilsen), ziën (Zonhoven) - EË leëve - ÈË/ÊË xxx

 

*deze meerklank ÓUË [ó+oe+ë] is uniek voor het Hasselts. Voor een betere leesbaarheid, kunnen we afspreken om ze als oew te schrijven

 

In de meeste dialectspellingen wordt de naslag weergegeven door "ë" toe te voegen achter het klinkerteken. 
Hier enkel bij éénletterige klanktekens (korte klanken) en waar het niet mogelijk is het umlautteken toe te voegen bovenaan laatste letter

ÓË dóë - sjóël - UË vruëge - ÎJË [îj+ë] tîjëd (Zonhovens)

TWEEKLANKEN

Met tweeklanken bedoelt men in strikte zin twee klinkers die enkel in openingsgraad verschillen, beginnend met een neutrale of open klinker en eindigend op een meer gesloten klank. Verder noem ik deze sluitende tweeklanken.

Het Nederlands kent zo drie tweeklanken: OU/AU, UI en EI/IJ. Verder kent het Nederlands volgende tweeklanken, die ook wel 'onechte tweeklanken' worden genoemd: uw, ieuw, eeuw - oei, ooi, aai

TWEEKLANKEN - SLUITEND (ROND) = +W of U

OEW hoèws (Maaseik) - boèwr (Zelem) [~ÓU]

OOW =[oo+oe] Oowm ('Nederlandse' OO) - koowme (xxx) - hoows (xxx)
ÓU =[ó+oe] getróuwd (Vroenhoven), hóus (Mopertingen), góüd [ó+oe+ë] (Hasselt) - ÓW =[ó+oe]

 

OU [ô+oe] koud (Nederlands*), cope (Eng.) - hout (Overpelt)
*het Nederlands laat een zekere marge in uitspraak en lengte/nadruk van de twee klinkers uit de tweeklank,  gaande van "ów" tot "aw"
OW howg (Borgloon)
OU hous (Genk)
ÔU lôuch [ao+oe] (Hoepertingen)

ÒU [ò+oe] gròut (Alken)

 

AU(W) [a+ó] Auge (D) - graut (Bilzen), hauwe (Maaslands)
AW hawsj (Millen) - ÂU hâus (Tongeren)

ÁW [á+oe] táw (~ÉW) - AAW [aa+oe] how (Eng) - haaw (xxx), kawe (Oostham)

 

ÚW/UUW [uu+oe] núw (nieuwe) - [uû+oe] nuuw (nu)
UW/EUW [u+uu] (xxx) - [eu+uu] (xxx)
ÖU [ù+uu] öuch (Neeroeteren) - töu (Boekhout) - höug (Hoepertingen)

UIW [ù+uû] uiwch (Opglabbeek) [~UI] - ÈÙW [èù+uu] kèùw (S-L-Herk)

 

IEW-IÊUW - 'n iêuw (Zonhoven eeuw)
EEW (X) - EEUW (XXX)
ÈW/EW-ÕU dõuchter (Heks) - ÈIW (Gotem) - EÌW (X)
ÉW téw (Borgloon) [~táw]

TWEEKLANKEN - SLUITEND (SCHERP) = +I of J

OEI roei (Zolder)
ÓJ gój (Zolder) - OOI gooi (C. Maasl.)
ÒI gòin (xxx) - AOJ (aojers)
AJ/ÀÀI hàài (Tongeren hier)
ÁJ/AAI haai (Horns had), knaai (Paal knie), dráj (Sluizen) [~éj]

 

UUJ vuujr (Zelem) - huje (Zonhoven) - ÚJ vújr (xxx)
EUJ (meujle) -UJ muj (xxx)

UI [ù+uu] huis (Nederlands), uich (Meeuwen) - ÙI [ù+i] (mùile) - ÛI [èù+uu]

 

IÈJ zièjn (Zelem) - hièj (~eej)
I-J/EEJ meej (Loksbergen) 
ÈI klèin 
EJ mej - EI klein (Nederlands) - ÊI (xxx) - EÎ
ÉJ héj (Kleine Spouwen hier, nu), dréj - AEJ haej, staejn (Zutendaal)

TWEEKLANKEN - OPENEND

WÓ  
WO
WU

WA/WÁ

 

ÓA of OÓ*

 

 

YÓ 
YO
YU 
JÙ 

 

ÍÁ
îA (of eé/éa)  
JAA 

JA [i+a] pjad (Kerkom) - JÀÀ

 

IEE
JÈ vjèr
JE pjed

[oe+ó] 
[oe/ó+ò]
[w+u] 

[oe+a] [oe+á]

 

[ó+a]
[oo+a]

 

[uu+oo]
[uu+o]

[uu+u]
[uu+ù]
[uû+ù/ë]

 

í (korte ee)+á
[ee+á]
[ie+aa] 

í (korte ie/ee)+a
[i+àà]

 

[ie+ee]
[korte ee+è]

wóp, wóid 
wovvëd
wuppe (Rosmeer)

vwal (Peer)

 

góan (Zonhoven gaan)
gróat (Boorsem groot)

kyoze (Alken)
vyol (Grote-Spouwen veel) - gehyod

yuvver, kyuzze
jùvver, kjùzze
uüver (lees: bijklanken)

 

píárd (Zonhoven paard)
pîárd (of: peérd/peard) (Houthalen paard)
pjaard (Hasselt)

pjad (Kerkom)
pjààd (Sint-Truiden), kjààs (Zonhoven kers)

 

vieer, ieever / wieene (Tongeren)
vjèr (voor)

MEDEKLINKERS