VÙLM

Voorgedragen door de heer Gaston Thierie (°1931) of Bob va Vùlm

Opname door J.L. te Velm op 18 jun 1999

iN SCHRIFT

MÈNNE KOSBOËM

Dá is 'hèè e verhaol da gebeûd is op kosmis 1942, dus gedújrende de twidde wereldorlog. Iech was toen ne kójjoeng van elf joör en m’ne pàà die brocht ter gelèigenhèd van-e kosmis altèd ‘ne kosboëm miêj áát de Kempe want m’ne pàà werkde op ¹den íjzerweg

Mah da jõor dus, 1942, ²'hao ter da vergette en ich zat dus op 'n paor daoge vur kosmis zonder kosboëm. Iech zeg in m’n èige: “Máh dá kan toch ni, eh” Iech ‘s àànderendas, iech 'hao e planneke áátgedocht. Iech m’ne kameraöd opgetroemmeld, m’ne kameraöd Roger (Rozjeej), die op twie'honderd mèiters van tháás woende. En wee zen nò de paöterspárk getrokke, e párk da 'heí tèige de paöterskastiêl ³liej. De paöters zen in Vùlm vanaf 1931, dus deí zen 'heí in Vùlm... deí doen heí òn alle möÿgelijke misse en godsdienstige zaoke en iech docht in m’n èige: “dõo gon ich m’ne kosboëm toch wel vìnge!” Wee zen dõo gekõume en in plák van mich dõo ‘ne klènne gon áát te kieze, kroup ich doo ‘ne groëte -'hoêgen den op en Roger dië volgde mich op ⁴intige mèiters. Dus wee zen doo bouve in diën top gearriveëd. Iech 'hao ⁵e kùrstel bíj en ‘n íjzerzeegske in de voejering van m’n jás gestouke en doo begos iech te kappe bíj

Máh op dië moment ziene wee... zoe ‘n dreì, vièr'honderd mèiters van oos, doo luup den íjzerweg. Den íjzerweg dië kum van 'Hasselt en die gie zoe noo Làne. En doo kwam djuust ⁶ ‘ne marchandiejs aongereje en dië losde zoe ’n 'hiêl roêkplùìm allemoöl - dje mos da ziejn - stoêm en zwatten ⁷domp en dië 'hao ’n 'hiêl ramp van deí kõulewaogels áchter 'hum en iech zág doo manne en ⁸vroulie op sprìnge vur dei koule, en mar koule pikke. ‘t Was dus in vollen orlog. En ⁹weelings woerre doo zoe geboeid van da spectaokel, van da dõo allemól te zièn da wee tíjd vergatte

Park van het Kasteel van Schoor (Jozefietenklooster)

Máh op dië moment 'haon iech dus al gekapt op m’nen den en de paöter, den econom van de paöters, dië 'hao da gelùìd ghuüd en dië kwám stillekes áf dour ‘t párk, dour de snáá natuùjrlïjk, want doo lág misschin wel ‘ne klènne mèiter snáá en dië kwam af en op ‘ne zèikere moment stond dië onder de boëm en dië zèi: “Aa! 'Heí zen de diejve. Aa! Da zen de manne deì 'heí de ¹⁰büüm koume pákke, koum ¹¹djillings doo ins rap vanáf. Jah, iech docht in m’n èige: “iech blíjf zitte want dië kan 'heí toch nie op. Diën 'hèi ne lánge rok aön en dië kos toch nie dië boëm opkrápe. Mah m’ne kameraöd, dië djust onder mich zat, dië begos te ¹²grèène. Die goenk noo beneje. 'Hee pákde dië den iêste bè z’n polse vast. “En den ààndere zal wel volge,” zèi ter. Jah, iech docht in m’n èige: “ ‘t is mènne boëm.” Iech kwam och dan mer noo beneje. Dan 'hèi ter ós gepákt onder ózzen twië en wee zèn moete noo ’t kloëster goön en in ’t kloëster, doo zèn we de trappe noo beneje gegoön in de kolders vanondere. ‘t Was doo stiekedoenkel. Doo 'hòlt ër ‘ne ¹³slùtter, ‘ne diekke bos slùtters áát z’ne rok en 'hèi ter doo de duir oupe gedoön, ‘n íjzere trellieduir, bè trellies zoe eh, djust gelèk ‘n echte gevángenis. In da kot lágge doo intige lèige wíjnflesse. Doo 'hèi ter ós ingejaogd en –'hèi de duir gesloute bè diën diekke slùtter en 'hee is ‘t afgestap

¹⁴Weì láng da ich doo gezeejten hùb, dá kan ich precies nie zègge, mah da scheejn wùl veeting daoge. Wee zatte dõo stíjf van-e schrik. Iech gón och zegge, we 'hanne in ós broek gedoön, da we zoe schrik 'hanne. Jah, ùteìndelïjk, iech docht in m’n èige: “Mah potverdekke!” Iech vuulde 'heí inins da lam van deì zeeg in m’n voejering van m’n jas steìke. Iech zèg: “ ‘t Is de moment.” Iech duj m’n ¹⁵vùtsels áát en iech dreìde m’n vùtsels rond m’n ¹⁶'hààn vur mich nie te blessèire. Iech heb dan da slot dourgezeejgd en iech heb doo gezeejgd da ’t zwiët van m’n ¹⁷'huujd liep. Op ne zèikere moment namp ich m’ne voet bè m’ne ¹⁸kloenk, want we drugen allemól kloenke in diën tíjd. Iech heb ‘ne ferme stamp op dei duir gegeve. Deì is ùteìndelïjk oupe gevlouge en wee zèn stillekes áát dië kolder gekoume, den iêste bè ós kloenke in os 'hààn. En doo seh, we kwamme in dië gáng terecht diën iech meejnde te kènne. Iech zèg in m’n èige: “doo stie ‘n duir, doo moete wee zíjën, dá is den áátgáng.” En wee vlouge noo dei duir doö

Iech trok dei duir oupe en doo zitte allemól, ‘ne 'hiêlen 'hoëp paöters, misschin e stuk of tiejn, twalf. Dei zitte doo kaffie te drinke, want ‘t was al diejp in de náchtron. Iech zeg: “Nonde!” En iech wil truggrabbele máh diën econom, dië zèi: “'Had ze tèige, de diêjve, doo zen deí manne deí m’n kosboëme koume pákke áát ‘t párk!” En doo grabbelde ‘n twie paöters áchter mich noö en den econom, dië was den iêste en pákt m’ne kameraöd Roger vast bë z’ne pols en iech wood och gegrabbeld ‘ne mèiter ¹⁹wèdder. En doö seh: “Náá got djillings ins toëne weì djillings áát dië kolder zìjt geròkt,” zèi ter. Iech zèg in m’n èige: “Nondedjuuë, nondedjuuë.” 'Hee namp ós miej in de gánk en iech zág nog djuust moe de trappe van de kolder gónke begìnne. Iech zèg: “Ai neë.” En op ‘ne zèikere moment, iech kreejg zoe ‘n ²⁰forse in me líjëf. Iech trok m’n 'hààn los en den econom lujt m’ne kameraöd los vur noo mich te pákke en op dië moment was diën och e-weg. We lupe alle twie noo den áátgáng van diën iêste gánk van moe da we áátkwamme en doo bèn iech toch ùteìndelïjk òn de áátgángsduir geland, be ós kloenke in ós 'hààn. Iech zág in lèste instanse nog me kùrstel ligge op de vinsterplaöt, da hùb iech nog rap koenne ²¹miejschère en dan zen-e wee op ós bloëte voete, want ós vùtsels 'hanne we áchtergeloöte, dour de snáá, dour het párk zoe trug noo tháás geloêpe

Iech bèn tháás ingekoumen en iech was mier doëd dan leejving. M’n mam en m’ne pàà, deì woerre zoe vur hun 'huüd gestoëten, eh. “Wá 'hèt djeë... van ²²moe komt djeë, m’ne man, en wá 'hèt djeë áátgestouke?” Iech vertelde da, wá doo gebeud was. M’ne pàà dië begos inins te kìjven, eh. Ùteìndelïjk schùdde ter z’ne kop. “Moe is da möÿgelïjk,” zèi ter tèige mam. Iech docht in m’n èige: “Jeh, moe is da möÿgelïjk van twie joeng ²³kenger, deí nog pas elf joör, in-e kerker op te sláte, stelt oech ne kir vuir.”

Iech docht i m’n èige: “M’ne man, iech wou da dje mùrge of uivermùrge, da dje erges onder terecht kwám!” En of het zoe wõu zìjn... Intige daoge ternoo kwam dië paöter econom, dië mós innen dienst gón leze in de kerk van Vùlm en dië kwam bè z’ne ²⁴vèilou áfgereje van de paöters doö. De snáá lág natuùjrlïjk en het was ²⁵reddelechtig op de baön en dië kos nie ²⁶sláte bè z’ne vèilou. Doo kwam ‘ne boèwr bè z’nen traktuir áát ’n zíjstroöt en doo rèdt ër toch wùl onderin zèiker. Z’n twie ²⁷biën uiver. Uìteìndelïjk, dje 'hèt mëschin oèr straf verdiend, mah zoe erg 'haon ich ‘t toch nie gewild. Want per slot va rekening, het was toch kosmis en dan moet dje oèr vijande och koenne vergeve